Elf leerlingen van het Atheneum van Boom en de toneelgroep Harlekijn werken al weken aan een toneelstuk rond De Zwarte Hand. De beweging was vooral actief in Klein-Brabant en de Rupelstreek. De groep werd opgericht in 1940, maar in 1941 werden vrijwel alle leden gearresteerd, ter dood veroordeeld of naar de concentratiekampen gestuurd. Heftige ‘stuff’ voor de jonge toneelspelers.
De tragische geschiedenis van De Zwarte Hand wordt nu, 81 jaar later, dus opnieuw onder de aandacht gebracht met ‘Een hand in het verzet’, een theaterproject waar de culturele centra van Boom (CC De Steiger) en Puurs-Sint-Amands (cc Binder), het Atheneum Boom en toneelgroep Harlekijn de handen voor in elkaar hebben geslagen. Basis van de tekst zijn de drie boeken die Bornemnaar Tjen Mampaey over de beweging schreef. Samen met Luc Pien bewerkte hij het tot een theatertekst en Mathias Van der Goten, die al vaak met jongeren toneel maakte, werd als regisseur aangetrokken.
Dat er een beroep wordt gedaan op de studenten van het Atheneum, is geen toeval. “In 1941 zijn op dezelfde school vijf leerlingen van de schoolbanken geplukt, omdat ze deel uitmaakten van De Zwarte Hand”, zegt Mampaey. “Eén oud-leerling van het Atheneum die eveneens lid was, werd opgepakt in Antwerpen. Die zes jongeren werden beschouwd als terroristen, ook al hadden de meesten niet meer gedaan dan wat flyers in de brievenbussen steken. Ze werden veroordeeld zonder eerlijk proces en zijn nooit meer teruggekeerd.”
Jonge acteurs onder indruk
Dat de jongeren dus effectief op het Atheneum zaten, net als de jonge, veelal onervaren acteurs, maakt het wel heel bijzonder.
“Het komt inderdaad wel binnen dat het om leeftijdsgenoten ging die opgepakt werden en uiteindelijk bijna allemaal geëxecuteerd zijn ook. We proberen er naast het stuk niet te veel mee bezig te zijn, want het is best wel heftig”, zegt Aranka Meuris (16) uit Terhagen, die de rol van Maria speelt. “De oorlogsgeluiden die er bij komen, de executiescène … het begint allemaal wel heel erg echt te lijken nu. Tegelijk doet het ons beseffen in welke zorgeloze wereld wij hier nu leven.”
“Klopt helemaal”, weet ook Lotte Goemeyne (18) uit Puurs-Sint-Amands. Zij speelde al wel toneel bij het Willebroekse Thumor. “Het is heftig, zeker nu het stuk echt vorm is beginnen krijgen. Mijn grootmoeder deed vroeger rondleidingen in het Fort van Breendonk en ook die verhalen hebben me echt wel aangegrepen toen. Ze zou dus wel fier zijn geweest dat ik aan dit project deelneem. Het doet ons ook allemaal wat stil staan bij het feit dat we ons heel gelukkig mogen prijzen dat we hier geboren zijn en niet in een of ander oorlogsgebied. Terwijl in Oekraïne blijkt dat de oorlog toch altijd dichterbij is dan we denken.”
“Dat we mensen spelen die echt bestaan hebben en hun gevoel voor rechtvaardigheid met de dood bekocht hebben, is wel heel erg speciaal”, zegt Jens Jacobs (16) uit Boom, die de 19-jarige melkboer Louis speelt. “Daarnaast worden we wel heel erg bewust dat de vrijheden en rechten die we vandaag hebben niet zo vanzelfsprekend waren. Mensen werden toen puur op basis van hun afkomst, geloof of geaardheid vermoord. Dat een aantal scholieren daar op hun manier tegen in opstand kwamen, is wel heel erg moedig.”
Advertentie
Verhaal blijft relevant
De scholieren-acteurs stellen in het stuk inderdaad vragen over het verzet van toen en over de toekomst. Vertrekkend vanuit hun eigen leefwereld, onderzoeken ze het verleden. In de tiende en laatste scène vertellen de leerlingen trouwens hoe ze daar nu zelf naar kijken. Zouden ze zelf de wapens hebben opgenomen om in een verzetsbeweging te stappen? Hoe gaan verzetsstrijders vandaag, bijvoorbeeld met de oorlog in Oekraïne, te werk? En welke lessen vallen daar allemaal uit te leren?
“Het is heftige materie, maar we hadden de artistieke vrijheid om het niet te zwaar op de hand te maken. Het is ook vooral een mooi en leerrijk proces geweest rond het maken van een toneelstuk an sich”, bevestigt de Antwerpse regisseur Mathias Van der Goten die met Villeicht een eigen collectief rond jeugdtoneel heeft. “Toen er een oproep werd gedaan, nog voor corona, was er best wat respons van de leerlingen van het Atheneum. Bedoeling was dat ze alles op zich namen wat er bij een toneelvoorstelling komt kijken, dus ook de communicatie, de techniek, de kostuums enz. Dat is gelukt. Er staan nu zeven jongeren op toneel, maar er werken er nog een viertal achter de schermen mee.”
“Door het verhaal naar het heden te projecteren, blijft het verhaal (spijtig genoeg) ook relevant. Jongeren vinden theater misschien wat ouderwets of muf, daarom werken we ook met modernere technieken zoals video. Ik vond het alleszins een voorrecht om met deze tekst en deze groep aan de slag te gaan. De jongste weken waren zwaar, we hadden veel werk, hebben ook lange dagen gerepeteerd, maar het resultaat is er naar.”
Dat vond ook Johan Segers van Toneelgroep Harlekijn. De bekende toneelgroep stapte maar wat graag in het project. “Het is voor ons de eerste keer in onze bijna 100-jarige geschiedenis dat we zo’n project met scholieren en dus totaal onervaren acteurs opzetten. Een fantastische ervaring eigenlijk. Enerzijds maken we van een bekend thema en dramatische gebeurtenissen die zich 80 jaar geleden afspeelden, weer iets actueels en anderzijds hebben we wel wat jongeren warm gemaakt voor toneel. Ik ga volgende keer wat lidkaarten meebrengen.”
‘Een hand in het verzet’ wordt zes keer gespeeld: er zijn vier schoolvoorstellingen en nog eens twee avondvoorstellingen, één in Boom en één in Puurs-Sint-Amands. Het stuk gaat op zaterdag 11 februari in première in de Boomse Schouwburg. Daarna volgen er nog een aantal schoolvoorstellingen en een voorstelling in CC Binder in Puurs op 25 maart.
Praktisch:
Tickets voor de voorstelling op 11 februari zijn te boeken via de website van CC De Steiger (www.desteigerboom.be), via de telefoon (03/880 18 00) of aan de balie van het Boomse gemeentehuis.
Voor de voorstelling in cc Binder op zaterdag 25 maart kun je tickets bestellen via www.uitinpuurssintamands.be
Advertentie
