Vrijwilliger bij palliatieve thuisverzorging, een functie die neemt en ook veel geeft

Mensen die ongeneeslijk ziek zijn, verkiezen niet altijd om palliatieve zorg te ontvangen in een ziekenhuis, woonzorgcentrum of palliatieve eenheid. Velen van hen blijven thuis wonen om er van hun laatste momenten te genieten, omringd door geliefden en in een huiselijke sfeer. Als vrijwilliger in de palliatieve zorg gaat Wilrijkenaar Frank Roels een keer per week op thuisbezoek bij iemand die palliatieve zorgen ontvangt. Zo is hij een luisterend oor, gesprekspartner of louter gezelschap voor de patiënt in kwestie en gunt hij de mantelzorgers een moment van rust.

Al enkele jaren is Frank Roels actief als vrijwilliger bij Palliatieve Hulpverlening Antwerpen of PHA. Hij leerde de organisatie toevallig kennen tijdens een door de provincie georganiseerde wandel- en fietstocht: De Fortengordel. “De Brialmontforten werden toen opengesteld en daar had PHA een standje gezet,” vertelt Frank, “ze hebben er immers hun lokaal ergens in de oude gebouwen. Op dat moment was ook een vriend van mij terminaal ziek. Enige tijd later heb ik me dan laten informeren en mezelf kandidaat gesteld.”

Manier van werken

Als vrijwilliger bij PHA vervul je een heel gevoelige taak. Je mag er daarom ook niet zomaar starten. “Je doet eerst een intakegesprek,” verduidelijkt Frank, “gevolgd door een opleiding van vier volle dagen, om achteraf nogmaals een afrondend gesprek te voeren met de coördinator.” Nadien kan je worden ingeschakeld om als vrijwilliger mensen met palliatieve zorgnoden te ondersteunen in de thuissituatie.

“Later krijg je een telefoontje van PHA met de vraag of ze je bij iemand kunnen inzetten. Dat kan je ook altijd afwijzen indien je het verlies van een vorige patiënt nog niet verwerkt hebt bijvoorbeeld.” Indien je er wel op ingaat, ontvang je informatie van de nieuwe patiënt of mantelzorger om af te spreken voor een kennismakingsgesprek. “Op basis van hoe dat gesprek verloopt, geven de patiënt en mantelzorger al dan niet hun akkoord om op wekelijkse basis langs te komen.”

“Gewoonlijk bedraagt onze inzet vier uur, maar als bijvoorbeeld de mantelzorger in twee uur de boodschappen heeft kunnen doen en ik dan niet meer nodig ben, vertrek ik alweer.” Dat is namelijk iets wat vaak vergeten wordt. Een vrijwilliger bij de palliatieve hulpverlening staat niet alleen in voor de patiënt. “Ook de mantelzorgers willen al eens even op hun gemak zijn of afspreken met iemand zonder dat ze zich zorgen hoeven te maken over de persoon die ze thuis verzorgen. Hen ontlasten we dus ook.”

Nabije vreemden

De  opleiding tot vrijwilliger houdt niet in dat je leert hoe je verpleegkundige verzorging moet toedienen bij patiënten. “Wij komen de patiënten bijvoorbeeld niet wassen”, verduidelijkt Frank, “Wij zijn gewoon aanwezig als ‘nabije vreemden’ voor zowel de patiënt als zijn of haar partner. Daarbij passen we ons aan, aan de noden van de persoon op dat moment. Heeft die nood aan een gesprek? Dat kan. Wenst die even te rusten? Dan kan dat ook. Soms heb ik de indruk dat een patiënt denkt ons te moeten entertainen, maar dat is helemaal niet zo.”

Wij zijn aanwezig voor de patiënt en zijn/ haar partner. Soms heb ik de indruk dat de patiënt denkt ons te moeten entertainen, maar dat is helemaal niet zo. Wij passen ons aan, aan de noden van de persoon, op dat moment. Mocht die nood hebben aan een gesprek kan dat, wenst hij even te rusten, kan dat ook.

PHA rekent bij het plaatsen van de vrijwilligers wel op de vrijwilligerscoördinator en die probeert de noden van de patiënt zo goed mogelijk te vertalen in een match met de persoonlijkheid van de vrijwilliger.

PHA rekent bij het plaatsen van de vrijwilligers wel op de vrijwilligerscoördinator. Die probeert de noden van de patiënt zo goed mogelijk te vertalen in een match met de persoonlijkheid van de vrijwilliger. “Ik moet zeggen dat ze dat vaak heel goed doen. Soms is die klik er gewoonweg niet of is die onmogelijk doordat de patiënt te ziek is. Maar dat betekent niet dat we dan geen goed werk verrichten.”

De kapotte gitaar

Bij de ene patiënt is er dus een intensere band dan bij de andere. “De mooiste ervaring die ik heb gehad was met een patiënt die niet meer kon spreken”, legt Frank uit, “Hij werd beademd en kreeg voeding via een sonde. Week na week zag ik hem achteruitgaan en hij twijfelde ook heel lang over euthanasie. Een beslissing die later dan toch gevallen is.”

“We communiceerden via een kleine lei waar hij met een stift alles kon opschrijven. Ik wist al dat hij vroeger gitaar en banjo speelde, soms hadden we het ook over muziek en kleinkunst. Op een bepaald moment kwam ik binnen en vroeg hij me of ik goed kan tekenen, wat ik niet kan. Even later schreef hij op de lei het woord ‘uitgezongen’ en vroeg of ik er iets over kon tekenen.”

“Ik gaf dat een kans en tekende op een stukje papier een notenbalk die naar beneden afliep. Wat later kreeg ik een andere ingeving en tekende ik een gitaar met kapotte snaren. Dat was allemaal enkele dagen voor de dag van de euthanasie, ik heb hem daarna niet meer gezien … Op een gegeven moment kreeg ik bericht van zijn overlijden met een doodsbrief waarop een gitaar stond met kapotte snaren.”

“Dat was voor mij een teken dat je iets betekend hebt voor iemand en dat deed me ongelooflijk veel. Soms verschiet ik ervan hoe je als compleet vreemde zo dicht bij mensen kan staan.”

Praten helpt

Door dergelijke ervaringen kan het vrijwilligerswerk ook wel eens belastend worden. Vandaar dus het belang om een basisopleiding te krijgen. Maar net als voor sommige patiënten kan het voor een vrijwilliger ook eens deugd doen om even te kunnen praten met anderen. “De vrijwilligers worden opgedeeld in vier groepen die eens per maand samenkomen”, weet Frank, “Onder supervisie van de coördinator wisselen we daar cases uit. Dat is heel boeiend en leerrijk.”

“Je ervaringen delen met je naasten is niet evident, ook wij zijn gebonden aan het beroepsgeheim. Binnen het kader van ‘vrijwilligers’ gaat dat een stuk gemakkelijker, omdat je collega’s soortgelijke ervaringen meemaken en sommigen ook de juiste routine en expertise hebben om met die delicate materie om te gaan.” Zo blijkt gedeelde smart nog maar eens halve smart en is het met ogen vol bewondering dat er gekeken dient te worden naar zij die zich vrijwillig inzetten om het leed van een ander te verminderen.

Ben je na het lezen van dit verhaal geïnteresseerd om zelf aan de slag te gaan als vrijwilliger bij PHA? Je kan alle info vinden via https://pha.be/ik-ben-patient-mantelzorger/hoe-aanbieden/ en door het lezen van onderstaand tekstje van PHA zelf:

Vrijwilligers bieden een aanvulling op de reeds bestaande zorg. Zij nemen geen taken over van professionelen. Zij voeren geen verzorgende of huishoudelijke taken uit. Vrijwilligers zijn warme mensen, die als ‘nabije vreemde’ in de patiëntensituatie aanwezig zijn. Jouw manier van aanwezig ‘zijn’ en ‘luisteren’ is daarbij belangrijker dan ‘doen’.

Heb je interesse om als vrijwilliger bij ons te komen werken en enkele uren in de week te spenderen bij palliatieve patiënten thuis?

Neem contact op via pha@uantwerpen.be of 03 265 25 31